اهمیت درک آسیب‌پذیری‌ها در امنیت سایبری
امروزه، حرفه‌ای‌های فناوری اطلاعات برای موفقیت در حرفه خود باید حداقل درک پایه‌ای از امنیت سایبری داشته باشند. پیش‌بینی می‌شود که اندازه بازار جهانی امنیت سایبری تا سال ۲۰۲۷ به رقم ۲۸۱.۷۴ میلیارد دلار برسد. این حرف بدان معنا است که چه تخصص شما در شبکه، سخت‌افزار یا نرم‌افزار باشد، آگاهی از حملات سایبری داخلی و خارجی و محافظت در برابر آن‌ها حیاتی است. در این مقاله آکادمی مفتاح، مروری بر لایه‌های مختلف آسیب‌پذیری در امنیت و اطلاعاتی که حرفه‌ای‌های فناوری اطلاعات برای پیشتاز ماندن نیاز دارند، ارائه می‌دهیم.
آسیب‌پذیری‌ها در امنیت اطلاعات
در حوزه امنیت، آسیب‌پذیری به ضعف یا فرصتی در یک سیستم اطلاعاتی اشاره دارد که مجرمان سایبری می‌توانند از آن سوءاستفاده کرده و به یک سیستم کامپیوتری دسترسی غیرمجاز پیدا کنند. این آسیب‌پذیری‌ها، سیستم‌ها را تضعیف می‌کنند و راه را برای حملات مخرب باز می‌کنند. به‌طور دقیق‌تر، سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) آسیب‌پذیری در امنیت را به‌عنوان ضعف یک دارایی یا گروهی از دارایی‌ها تعریف می‌کند که می‌تواند توسط یک یا چند تهدید سایبری مورد سوءاستفاده قرار گیرد. در اینجا، دارایی هر چیزی است که برای سازمان، عملیات تجاری و تداوم آن ارزش دارد، از جمله منابع اطلاعاتی که از مأموریت سازمان پشتیبانی می‌کنند.
آسیب‌پذیری‌ها، سوءاستفاده‌ها و تهدیدات در یک نگاه
در امنیت سایبری، تفاوت‌های مهمی بین آسیب‌پذیری‌ها، سوءاستفاده‌ها (Exploits) و تهدیدات وجود دارد. آسیب‌پذیری به ضعف‌هایی در سخت‌افزار، نرم‌افزار یا رویه‌ها اشاره دارد که دروازه‌ای برای هکرها برای دسترسی به سیستم‌ها هستند. سوءاستفاده، کد مخربی است که مجرمان سایبری از آن برای بهره‌برداری از آسیب‌پذیری‌ها و به خطر انداختن زیرساخت فناوری اطلاعات استفاده می‌کنند. تهدید، یک رویداد بالقوه خطرناک است که هنوز رخ نداده، اما اگر اتفاق بیفتد، می‌تواند خسارت ایجاد کند. اکسپلویت‌ها، تهدیدات را به حملات تبدیل می‌کنند، بنابراین آسیب‌پذیری‌ها راهی برای دسترسی سوءاستفاده‌ها به سیستم‌های هدف هستند.
نمونه‌ها و انواع رایج آسیب‌پذیری‌ها در امنیت
چهار نوع اصلی آسیب‌پذیری در امنیت اطلاعات وجود دارد: آسیب‌پذیری‌های شبکه‌ای، سیستم‌عاملی، رویه‌ای (فرآیندی) و انسانی.
- آسیب‌پذیری‌های شبکه‌ای: ضعف‌هایی در زیرساخت سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری سازمان هستند که به مهاجمان سایبری اجازه می‌دهند به زیرساخت دسترسی پیدا کرده و آسیب برسانند. این نقاط ضعف می‌توانند از دسترسی وای‌فای با حفاظت ضعیف تا دیواره‌های آتش (فایروال) پیکربندی‌نشده که کل شبکه را محافظت نمی‌کنند، متغیر باشند.
- آسیب‌پذیری‌های سیستم‌عاملی: نقاط ضعفی در یک سیستم‌عامل هستند که به مهاجمان اجازه می‌دهند به هر دستگاهی که آن سیستم‌عامل روی آن نصب است، آسیب برسانند. یک نمونه از حمله‌ای که از آسیب‌پذیری‌های سیستم‌عامل سوءاستفاده می‌کند، حمله انکار سرویس (DoS) است که با درخواست‌های جعلی مکرر، سیستم را بیش از حد در معرض ترافیک سنگین قرار می‌دهد. نرم‌افزارهای به‌روزرسانی‌نشده و منسوخ نیز آسیب‌پذیری‌های سیستم‌عاملی ایجاد می‌کنند، زیرا سیستمی که برنامه را اجرا می‌کند در معرض خطر قرار می‌گیرد و گاهی کل شبکه را به خطر می‌اندازد.
- آسیب‌پذیری‌های رویه‌ای (فرآیندی): زمانی ایجاد می‌شوند که رویه‌هایی که قرار است به‌عنوان اقدامات امنیتی عمل کنند، ناکافی باشند. یکی از رایج‌ترین آسیب‌پذیری‌های رویه‌ای، ضعف در احراز هویت است، جایی که کاربران و حتی مدیران فناوری اطلاعات از رمزهای عبور ضعیف استفاده می‌کنند.
- آسیب‌پذیری‌های انسانی: ناشی از خطاهای کاربران هستند که می‌توانند شبکه‌ها، سخت‌افزارها و داده‌های حساس را در معرض دید افراد مخرب قرار دهند. این نوع آسیب‌پذیری‌ها شاید بزرگ‌ترین تهدید را ایجاد کنند، به‌ویژه با افزایش کارمندان دورکار و کاربران موبایل. نمونه‌هایی از آسیب‌پذیری انسانی شامل باز کردن پیوست ایمیلی است که حاوی بدافزار است یا نصب نکردن به‌روزرسانی‌های نرم‌افزاری روی دستگاه‌های موبایل.
چه زمانی آسیب‌پذیری‌های شناخته‌شده عمومی می‌شوند؟
زمان‌بندی برای افشای عمومی آسیب‌پذیری‌های شناخته‌شده ممکن است بین محققان، فروشندگان و سازمان‌های حامی امنیت سایبری متفاوت باشد. آژانس امنیت سایبری و زیرساخت (CISA) دستورالعمل‌هایی برای رفع و افشای عمومی آسیب‌پذیری‌های جدید شناسایی‌شده ارائه می‌دهد. توصیه‌های آن‌ها بر اساس متغیرهایی مانند شدت آسیب‌پذیری، سوءاستفاده فعال از آن، یا وجود تهدیدات جدی و احتمالی متفاوت است.
تفاوت بین آسیب‌پذیری و ریسک چیست؟
آسیب‌پذیری‌ها و ریسک‌ها تفاوت دارند. آسیب‌پذیری‌ها ضعف‌های شناخته‌شده‌ای هستند که تلاش‌های امنیتی سیستم‌های فناوری اطلاعات یک سازمان را تضعیف می‌کنند. اما ریسک‌ها، پتانسیل ضرر یا خسارت هستند که وقتی یک تهدید از یک آسیب‌پذیری سوءاستفاده می‌کند، ایجاد می‌شوند. معادله رایج برای محاسبه ریسک به شرح زیر است:
ریسک = تهدید × آسیب‌پذیری × پیامد.
چه زمانی یک آسیب‌پذیری قابل بهره‌برداری می‌شود؟
یک آسیب‌پذیری زمانی قابل بهره‌برداری می‌شود که مسیر مشخصی برای انجام اقدامات مخرب وجود داشته باشد. انجام اقدامات امنیتی پایه (مانند به‌روز نگه‌داشتن وصله‌های امنیتی و مدیریت صحیح کنترل دسترسی کاربران) می‌تواند از تبدیل آسیب‌پذیری‌ها به نقض‌های امنیتی خطرناک‌تر جلوگیری کند.
سوءاستفاده روز صفر (Zero-Day Exploit) چیست؟
آسیب‌پذیری‌های روز صفر، نقص‌های امنیتی نرم‌افزاری هستند که حرفه‌ای‌های امنیتی فناوری اطلاعات سازمان هنوز آن‌ها را کشف یا وصله نکرده‌اند. سوءاستفاده روز صفر، حمله‌ای است که از این نوع آسیب‌پذیری‌ها استفاده می‌کند.
چه چیزی باعث ایجاد آسیب‌پذیری‌ها می‌شود؟
- خطای انسانی: وقتی کاربران نهایی قربانی فیشینگ و دیگر تکنیک‌های مهندسی اجتماعی می‌شوند، یکی از بزرگ‌ترین علل آسیب‌پذیری‌ها در امنیت می‌شوند.
- باگ‌های نرم‌افزاری: نقص‌هایی در کد هستند که مجرمان سایبری می‌توانند از آن‌ها برای دسترسی غیرمجاز به سخت‌افزار، نرم‌افزار، داده‌ها یا سایر دارایی‌های شبکه سازمان استفاده کنند.
- پیچیدگی سیستم: وقتی یک سیستم بیش از حد پیچیده است، احتمال پیکربندی نادرست، نقص یا دسترسی ناخواسته به شبکه افزایش می‌یابد.
- افزایش اتصال‌پذیری: اتصال تعداد زیادی دستگاه راه دور به شبکه، نقاط دسترسی جدیدی برای حملات ایجاد می‌کند.
- کنترل دسترسی ضعیف: مدیریت نادرست نقش‌های کاربران، مانند دادن دسترسی بیش از حد به برخی کاربران یا نبستن حساب‌های کارمندان قدیمی، شبکه را در برابر حملات داخلی و خارجی آسیب‌پذیر می‌کند.
مدیریت آسیب‌پذیری چیست؟
مدیریت آسیب‌پذیری، عملی است که شامل شناسایی، طبقه‌بندی، رفع و کاهش آسیب‌پذیری‌های امنیتی می‌شود. این کار فراتر از اسکن و وصله‌گذاری است و نیازمند دید ۳۶۰ درجه‌ای از سیستم‌ها، فرآیندها و افراد سازمان است تا تصمیمات آگاهانه‌ای برای تشخیص و کاهش آسیب‌پذیری‌ها گرفته شود. تیم‌های امنیتی فناوری اطلاعات می‌توانند از طریق وصله‌گذاری و پیکربندی تنظیمات امنیتی مناسب، این آسیب‌پذیری‌ها را رفع کنند.
اسکن آسیب‌پذیری چیست؟
اسکن آسیب‌پذیری، فرآیندی است برای شناسایی آسیب‌پذیری‌ها در برنامه‌ها و دستگاه‌های یک سازمان. این فرآیند با استفاده از اسکنرهای آسیب‌پذیری خودکار انجام می‌شود و تصویری لحظه‌ای از آسیب‌پذیری‌های شبکه ارائه می‌دهد تا تیم‌های امنیتی بتوانند تصمیمات آگاهانه‌ای برای کاهش آن‌ها بگیرند.
تفاوت آسیب‌پذیری سایبری و تهدید سایبری چیست؟
یک آسیب‌پذیری سایبری به‌خودی‌خود خطر واقعی یا قریب‌الوقوعی برای شبکه‌های فناوری اطلاعات سازمان ایجاد نمی‌کند، بلکه مسیری است که افراد مخرب از طریق آن به هدف خود دسترسی پیدا می‌کنند. تهدیدات سایبری، ابزارهای واقعی هستند که مهاجمان سایبری از طریق آن‌ها از آسیب‌پذیری‌ها سوءاستفاده می‌کنند و می‌توانند از حملات هکری هدفمند تا باج‌افزارهایی که سیستم‌ها را گروگان می‌گیرند، متغیر باشند.
چگونه این آسیب‌پذیری‌ها را پیدا کرده و رفع کنیم؟
برای محافظت در برابر حملات سایبری، بهترین دفاع، یک حمله قوی است. ابتدا، سازمان‌ها باید با استفاده از ابزارها و فرآیندهای مناسب مانند اسکنرهای آسیب‌پذیری و فناوری تشخیص تهدید، آسیب‌پذیری‌ها و تهدیدات بالقوه را شناسایی کنند. همچنین، اولویت‌بندی آسیب‌پذیری‌ها و تهدیدات پس از شناسایی آن‌ها مهم است تا به ترتیب اهمیت حذف یا کاهش یابند. پس از یافتن آسیب‌پذیری‌ها و تهدیدات، برخی از رایج‌ترین راه‌حل‌ها عبارت‌اند از:
- استفاده از نرم‌افزارهای آنتی‌ویروس و سایر اقدامات محافظتی نقطه پایانی
- به‌روزرسانی منظم وصله‌های سیستم‌عامل
- پیاده‌سازی امنیت وای‌فای برای ایمن‌سازی و مخفی کردن شبکه‌های وای‌فای
- نصب یا به‌روزرسانی دیواره آتش برای نظارت بر ترافیک شبکه
- پیاده‌سازی و اجرای دسترسی امن از طریق حداقل امتیازات و کنترل‌های کاربری
کلام آخر
آکادمی مفتاح، بوت‌کمپ‌های امنیت سایبری و برنامه اجرایی پیشرفته در امنیت سایبری ارائه می‌دهد که برای مجهز کردن شما به مهارت‌های لازم برای تبدیل شدن به یک متخصص در حوزه رو به رشد امنیت سایبری طراحی شده است. این برنامه توسط کارشناسان برجسته صنعت طراحی شده و به دانشجویان مهارت‌های پایه تا پیشرفته را برای برتری در نقش‌های رهبری امنیت سایبری در هر صنعتی آموزش می‌دهد. با درک آسیب‌پذیری‌ها و مدیریت مؤثر آن‌ها، حرفه‌ای‌های فناوری اطلاعات می‌توانند سازمان‌های خود را در برابر تهدیدات سایبری محافظت کرده و در این زمینه پیشتاز بمانند. برای اطلاعات بیشتر کافی است از طریق آدرس https://meftah.academy/contact/ با ما در ارتباط باشید.
